नेपालको राजनीति , मेरो अभिव्यक्ति

तीन तिर भारत र उत्तरमा चीनसंग सीमा जोडिएको हाम्रो देश नेपालको भूराजनीति अत्यन्त डेलिकेट छ।क्षत्रिय एवं विश्व राजनीतिमा सामरिक दृष्टिले हाम्रो स्थलाकृति को महत्व अद्वितीय छ।त्यस प्रति सबैको चासो पनि छ।हाम्रो अवस्थिति दुई ढुङ्गा बीचको तरूल जस्तै छ।अत्यन्त नाजुक छ।संवेदनशील छ।त्यसैले भारत र चीन संग सम्बन्धको दौरान हामीले आफ्नो हैसियतको निकै समझ राख्नु पर्दछ। गुमाउनु हुदैन्। ठुलो आकार, थुप्रै जनसंख्या , सैन्यबल  र सम्पन्नताले मात्र हैसियतको निर्धारण गर्दैन्।हैसियत भनेको पहिचान हो । स्वाभिमान हो।सन् १८१४ अक्टोबर ३१ देखि नोभेम्वर ३० सम्म ६०० सैन्यवलको साथ लिएर ब्रिटिस ईष्ट इन्डिया कम्पनीको  ५००० सैन्यबल संग बलभद्र कूँवरले  एक महिना लामो नालापानी युद्ध लडेका थिए।प्रत्यक्ष लडाइ असफल भएपछी अन्ततः ब्रिटिस सेनाले किल्लाको पानी मुहान बन्द गरिदियो।तरपनि बलभद्रले आत्मसमर्पण गरेनन्।यही हो हामी नेपालीको हैसियत पहिचान र स्वाभिमान ।अन्ततः बाँकी बचेका ७० जना सेना साथ लिएर किल्ला बाट बाहिरिए।देशको लागि आफ्नो लडाइ लडे्। स्थलाकृतिको कारण भारत र चीन संगको हाम्रो सम्बन्धको स्वरूप फरक छ।हुनत् विज...

 प्रजातन्त्रमा प्रतिस्पर्धा अवश्य हुन्छ तर प्रतिशोधको लागि कुनै वैध स्पेश हुदैन्।शकुनि चरित्र रहित प्रतिस्पर्धा बाट प्रजातन्त्र सबल हुन्छ ।सुशासन कायम हुन्छ ।देश समृद्ध र जनता सुखी हुन्छन् ।त्यो हो राजनीति । सर्वसत्तावादमा प्रतिशोध हुन्छ।एक दलीय पद्धतिमा मात्र एकाधिकार हुदैन् ।प्रजातन्त्रमा पनि एकाधिपत्य हुन्छ ।त्यो भनेको बहुमत प्राप्त दलको अतिचार हो ।बहुमतको अतिचार दलीय पद्धतिको अत्यन्त खराब पक्ष हो ।प्रजातन्त्र माथीको दलीय कब्जा हो । प्रजातन्त्रको विकृत पराकाष्ठा भनेको त्यही नै हो।  एमाले र नेपाली कांग्रेसको संयुक्त सरकार गठन भए पश्चात ३२ सीटको जादुई संख्या भन्दै उत्पात मच्चाइ रहेको पुष्प कमलको बाँदरे राजनीति बाट राष्ट्रीय राजनीति मुक्त त भयो।तर आज प्रतिशोधको राजनीति बाट मुलुक आक्रान्त छ।आरोपित जो सुकै भएता पनि अपराध अनुसारको कारबाही र सजाय हुनु नै पर्दछ।कुनै पनि अर्थमा कम्प्रोमाईज गर्नु हुदैन्।शक्ति, सत्ता साझेदार र समर्थकको आडमा काखी च्याप्नु आत्मघाती हुनेछ।प्रमुख प्रतिपक्ष लगाएत अन्य प्रतिपक्ष दलहरूले संसद र सडक बाट प्रतिशोधको विरोध गरिनै रहेका छन्।तैपनि बहुमतको दम्भमा सत...

                 सुशासनको मखुन्डोमा देश र जनताले चरम भ्रष्टाचार, दलाली , माफियातन्त्र , कमिसनखोर र ठगी निरन्तर झेल्दै आइरहेको छ।विगतमा नेकपा माओवादी { केन्द्र } को बाँदरे राजनीति बाट हायलकायल जनताले तथाकथित होईन् व्यवहारत: सुशासन र त्यसको सुनिश्चितता चाहेका थिऐ ।हुनत हालसम्म पनि त्यो जनचाहना जहाँको तहीँ छ ।त्यसैले स्थिरता र  सुशासनको सुनिश्चितताको लागि संसदमा प्रतिनिधित्व गर्ने दुई ठुलो दल   नेपाली कांग्रेस र नेकपा ऐमाले मिलेर संयुक्त सरकार बनोस भन्ने जनताको चाहना थियो। समयको बहाब सङ्ग सङ्गै आफ्नो मूल धार बाट डिरेल भएका, विगतमा धेरै पटक  शासन गरिसकेका  ती दुई ठुला दल मिलेर सरकार बने पछी " चोर चोर मौसेरे भाई " [ समान स्वभाव भएकाहरूमा छिटो मित्रता हुन्छ ] जस्तो हुने हो कि भन्ने आशंका जनतामा थियो।ऐमाले ले प्रजातन्त्रको जति नै फुर्तीफार्ती गरेतापनि अन्तत: त्यो सर्वसत्तावादी नै हो।एकाधिकार त्यो दलको इरादा हो।त्यसैले वाम एकता गरेर होस् वा कम्युनिस्ट मोडेलको समाजवादी मोर्चा खडा गरेर होस् येनकेन प्रकारेण प्रजातन्त्र माथि कब्जा गर्...

हुनत संधीय संसदमा १४ दलको प्रतिनिधित्व छ।७ दल लाई राष्ट्रिय दलको मान्यता प्राप्त छ।तैपनि सत्ता र राष्ट्रिय राजनीतिमा मूलतः दुई दल नेपाली कांग्रेस र ऐमालेको पकड छ।अन्य दलहरू संसदमा जतिसुकै चर्कियपनि अन्ततः बागडोर ती दुई दल कै पोल्टामा परिहाल्छ।वास्तवमा ती दुई दल सत्ता र राजनीतिको दुई ठुला चुम्बक हुन्।वैकल्पिक शक्तिको रूपमा उदीयमान दल लाई उछित्ताउने र अन्य दलहरू लाई स्वार्थ अनुसार विद्यमान कानुनमा संशोधन गरेर होस् वा अध्यादेश बाट होस् चोइट्याउने क्षमता राख्दछन्।यस्तो समर्थता विगतमा धेरै पटक प्रदर्शन गरिसके र वर्तमान मा पनि देखाउदै छन्। २०४६ पश्चात् सत्ता र राजनीतिमा कांग्रेस एमालेको निरन्तर दबदबा रह्यो।यी दुई दलको विकल्पमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीले वैकल्पिक राजनीतिक शक्तिको रूपमा राष्ट्रिय राजनीतिमा इन्ट्री त गर्यो।तर त्यो चेष्टा लाई प्रभावशाली बनाउन सकेन्।निरन्तरता दिन सकेन्।उपलब्धिमूलक पनि हुन सकेन्।टुट जुट मै समय खर्चिन थाल्यो।विपथनको अवस्था पैदा भयो।वैकल्पिक शक्ति भनिएको त्यो पार्टीको टुट जुट र विपथनमा कांग्रेस एमालेको राजनीतिक चुम्बकीय सामर्थ्यको थोरबहुत प्रभाव लाई नकार्न सकिदै...

हिँडाइ पछी मात्र दौडाइ हुन्छ।दह्रो टेकाइ र हिँडाइ सफल दौडाइको अभ्यास हो।यो प्रकृतिको नियम हो।महत्त्वाकाङ्क्षी हुनु क्रियाशील रहनु हो।तर अति महत्त्वाकाङ्क्षा र ओभर कन्फिडेन्सले जोखिम निम्तिन सक्छ।विवादमा पर्न सक्छ।विवादले करियरमा प्रश्नचिह्न खडा हुन्छ।भारतको हण्डी खाएर  पढेको र निर्देशित राजनीति गरेको आरोपित डा. बाबुराम प्रकाण्ड विद्वान भएतापनि विवादित राजनीतिक नेताको श्रेणीमा पर्दछन्।Nowhere को अवस्थामा छन्।आरोपितहरू लाई सत्तामा बहाल गराउनु हुदैन्।सत्तासिनहरू विवादमा पर्नु हुदैन्।यो आधारभूत राजनीतिक संहिता हो। यथार्थमा सुशासन, समृद्धी र स्वाभिमानको लागि भ्रष्टाचार, कमिसन , माफिया, बिचौलिया लगाएत सम्पूर्ण बेथितितन्त्र विरूद्ध राजनीतिक महाभियानमा उत्रिएको राष्ट्रीय स्वतन्त्र पार्टी प्रति आम जनता मात्र होईन् विभिन्न दलहरूलाई समर्थनमा भोट हाल्दै आएकाहरू लगाएत आफ्ना दलका नेताहरूको कुहरकत, भित्री साँठगाँठ र काखा पाखाको व्यवहार बाट आजित भएका नेता कार्यकर्ता समर्थकहरू समेतको घोषित अधोषित समर्थन र झुकाब रहेको यत्रतत्र सर्वत्र स्पष्ट देखिन्छ।२०७९ को निर्वाचनमा डङ्का  पिट्न सफल त्यो दल र...

अमेरिकी राष्ट्रपति james Monroe प्रतिपादित ४ मुख्य बुदाँ युक्त मुनरो डक्ट्रिन १८२३ अकस्मात् आकाश बाट ठक्रक्क खसे जस्तै अहिले २०२४ मा राष्ट्रिय राजनीति र संसदमा टीकाटिप्पणीको बिषय बन्यो।आखिर किन?के का लागि ? कस्को लागि ?हाम्रो भौगोलिक अवस्थिति ,काल परिस्थिति,  छिमेकी द्वय राष्ट्रहरूको मनोविज्ञान,तिनीहरूको घोषित अघोषित नीति रणनीतिको यथेष्ट ज्ञान राख्ने विद्वत् सांसद बाट जहिले पायो तहिले असान्दर्भिक बिषय उठाउनु आश्चर्य मात्र होईन् कहिल्यै कसैको उपनिवेश कठपुतली नरहेको हाम्रो देश भारतको प्रभाव क्षेत्रमा रहेको फर्मल डिक्लेयर गर्ने भारतको रणनीतिक अभीष्ट पुरा गराउने आत्मघातक अपक्व आँट हो।  मोनरो डक्ट्रिन सन् १८२३ डिसेम्वर २ मा राष्ट्रपति जेम्स मुनरोले अमेरिकी कँग्रेस लाई सम्बोधन गर्ने क्रममा प्रस्तुत गरेको पश्चिमी गोलार्द्ध Western Hemisphere अमेरिकाको  Sphere of Interest सम्बन्धि अत्यन्त महत्वपूर्ण नीतिगत दस्तावेज हो।यो पश्चिमी गोलार्द्ध सम्बन्धि सर्वाधिक ज्ञात अमेरिकी नीति हो।पश्चिमी गोलार्द्धको गतिविधिमा हस्तक्षेप नगर्न, त्यहाँ रहेका देशहरू माथि थप उपनिवेश लगाएत कठपुतली राजा म...